Ndzi Titshege Ku tlula mpimo Hi AI naswona Swiphemu Sweswo Swi Ndzi Koxa

30th of November hi 2022 i siku leri ndzi amukeleke ChatGPT handle ko kanakana tani hi mutirhi kulorhi, muhleri, na mupfuni. “Xana ndzi nga pfuna hi yini?” yi hundzuke xivulwa lexi ntshunxaka swinene lexi ndzi amukeleke ku tirha eka malembe mambirhi lama hundzeke.

Mafambiselo ya mina yo tala ya ntirho a ma sungula hi swihlohloteri swo fana ni leswi nge “Ndzi nyike mianakanyo” kumbe “Ndzi kombe magoza ya ndlela leyi ndzi nga kotaka ha yona,” naswona hakanyingi a ma hela hi “Ku kuma ku antswisiwa” kumbe “Pfuxeta tsalwa leri leswaku u kuma tsalwa ro hetelela.” Mintirho leyi khale a yi lava tiawara to tala ta ku anakanyisisa ni ku endla swiboho sweswi a yi khuluka hi ndlela leyi nga riki na swiphiqo, leswi ndzi pfumeleleke ku tlhela ndzi kuma nkarhi wa risima hi ntirho lowu engetelekeke.

Ndzi vile n’wini wo hetelela wa ‘ku endla swilo’ ku tisa matshalatshala yo tlula 5 ya ku kula eka tin’hweti to sungula ta 9 ta ntirho wa mina wo sungula wa nkarhi hinkwawo eka indasitiri ya blockchain, na ku tsala tiatikili ta 7 mayelana na thekinoloji ya khomphyuta ya quantum loko ndzi nga ri na vutivi bya le mahlweni eka yona.

Ku ringana malembe mambirhi, a ku na ntirho ni wun’we lowu tsemakanyeke layini yo hetelela handle ka ku nghenisa ka AI. Sweswi, loko ndzi ri karhi ndzi aka photifoliyo ya mina ya vuxavisi bya blockchain, ndzi hlamarisiwa hi ndlela leyi ntirho wa mina lowu pfuniwaka hi AI wu humeleleke ha yona—ndzi tshama ndzi ri karhi ndzi fikelela mimbuyelo leyi a yi ri ‘leyinene hi laha ku ringaneke.’ Hambiswiritano, ndzi tlhela ndzi xiya leswi kayivelaka: ku hlawuleka ka xivindzi na vutumbuluxi bya ntiyiso leswi endlaka leswaku ntirho wu nga rivaleki.

AI yo tumbuluxa, phela, yi leteriwile eka datha leyi nga kona naswona yi tumbuluxa tinhlamulo hi ku vhumbha na ku humesa swivumbeko hi ndlela leyi tolovelekeke swinene hi tlhelo ra xiyimo.

ChatGPT, Claude na Perplexity a va na xihoxo xa ku pfumaleka ka xivindzi na ku hlawuleka eka photifoliyo ya mina. Tialgorithm ta vona leti tsakelaka ku tolovelana, na tindlela to vhumbha leti tekelelaka matsalwa ya le ka inthanete entiyisweni ti fana hi ndlela leyi hlamarisaka na ndlela leyi byongo bya hina byi tirhaka ha yona ku fikelela swintshuxo swa vutumbuluxi.

Entiyisweni, Aristotle u tshame a vula leswaku vutshila ni vutshila byo tumbuluxa hakanyingi swi huma eka ku tekelela ntumbuluko kumbe mintirho yin’wana. Tifilosofi ta Confucius na tona a ti teka ku dyondza ni ku tekelela swi ri swa nkoka, kambe ntsena tanihi ndlela yo va ni vutivi lebyinene va nga si tumbuluxa nchumu lowuntshwa.

Loko ndzi tilanguta loko ndzi languta endzhaku, ndzi gimete hi leswaku ku pfumaleka ka ku hlawuleka eka photifoliyo ya mina ya vuxavisi a ku ri vutihlamuleri bya mina ntsena. A ndzi titshege ngopfu hi AI, ndzi khomiwile hi ku tsutsuma ka yona yi ndzi nyika tinhlamulo to hatlisa leti a ti tlakusa vuhumelerisi bya mina, ti churning out deliverables like clockwork. A ndzi ri karhi ndzi vaping ndlela ya mina hi switsundzuxo ni tinhlamulo, ndzi tinyika switlhavelo swo endliwa swa dopamine na serotonin leswi hi ntumbuluko a swi ta va swi huma eka ku ehleketa swinene hi nchumu wo karhi nkarhi wo leha ivi eku heteleleni ndzi fikelela makumu lama enerisaka.

Eka malembe mambirhi lama hundzeke, ChatGPT yi endlile ku pfuxetiwa ka 23, yin’wana na yin’wana yi antswise swinene ku pakanisa ka yona, ku anakanya, na vuswikoti byo tlhantlha swiphiqo ku sukela loko yi humesiwile erivaleni. Loko ku ri ti update ta mina? Ku humesa mihandzu, hakunene—kambe ku anakanya, ku tlhantlha swiphiqo ni ku pakanisa? Kumbexana, hambi leswi ku nga riki na yin’we leyi hundzulaka ku fana na ku hundzuka ka ChatGPT.

AI yi endleriwe ku tekelela swintshuxo leswi hi nga swi fikelelaka hi nkarhi wo tala, leswi endlaka leswaku swi olova ku avela vanhu mintirho yo fana na ku anakanya, ku tlhantlha swiphiqo, na ku tiyisisa ku pakanisa. Loko u swi languta ro sungula, leswi swi nga ha vonaka swi nga ri na khombo. Kambe ntiyiso hileswaku endlelo i ra nkoka ku tlula vuyelo bya kona. Tindhawu leti fikeleleriwaka hi tindlela to koma ta AI hi ntumbuluko ti hambanile ni leti fikeleleriweke handle ka yona, hambiloko ti vonaka ti fana ehenhla.

Endzhaku ko hundza eka ndzavisiso lowukulu mayelana na ku humelela lokukulu ka vanhu, ndzi gimete hi leswaku maendlelo yo ehleketa lama karharisaka lawa hi ma nyikaka AI hi ku cincana hi rivilo na vukorhokeri i xilotlelo xo hlakulela mfanelo leyi AI, ku nga khathariseki leswaku yi le henhla ku fikela kwihi, yi nga ta ka yi nga ri na yona.

Hikuya hi vativi va filosofi vofana na Socrates, na Emmanuel Kant xikan’we na miri wa Vukriste, The Enlightenment Movement, na vasunguri va Romanticism - kuna nchumu eka vanhu lowu tlulaka vutlhari —mfanelo leyi hlawulaka vanhu vokarhi tani hi lava hlawulekeke naswona yi hlamusela vuswikoti bya hina byo tumbuluxa na ku tumbuluxa swilo leswintshwa. Nkoka lowu, wona matimba lawa ya hi endleke hi kota ku tisa AI eka vukona, wu fanele ku kurisiwa ku hlayisa ku hlawuleka ka hina tani hi muxaka.

Socrates a a ri un’wana wa vo sungula ku hlamusela mhaka leyi, a yi vitana hi Xilatini tanihi “daimion.” U hlamusele vudaimoni bya yena tanihi moya lowu kongomisaka, ngopfu-ngopfu eka swiboho swa mahanyelo. A ku nga ri xihlovo xa vutivi kumbe vutlhari, kambe ematshan’weni ya sweswo a ku ri khampasi ya mahanyelo leyi a yi n’wi kongomisa ekule ni mahanyelo lama nga fanelangiki. Lexi hlamarisaka, i ku titsongahata ka Socrates ni ku amukela ku pfumala ka yena vutivi—ku pfumela ka yena loku dumeke ka leswaku a nga tivi nchumu—leswi n’wi hambaniseke ni ku tlakusa vutlhari bya yena ku tlula bya tintangha ta yena.

Rito leri nge "daimonion" endzhaku a ri ta hundzuluxeriwa hi Xinghezi tanihi “ genius .”

‘Genius’ i rito leri vunyingi bya hina hinga kotiki ku fambelana na rona, tani hileswi ri hundzukeke rito leri tirhisiwaka ngopfu hi vativi va PR/Marketing va vanhu lava humelelaka swinene emisaveni. Namuntlha, hakanyingi yi tirha tanihi xivangelo lexi faneleke xa mahanyelo yo biha, yi funengeta nkoka wa yona lowu dzikeke. Sayense ya manguva lawa ya ku twisisa yi tlhele yi hunguta mianakanyo leyi hi ku vumba ku twisisa ka vanhu hi marito lama pimiwaka—rivilo ro lulamisa, ku tsundzuka ni vuswikoti byo tlhantlha swiphiqo—yi hunguta vutlhari byi va ku hambana ntsena ka timfanelo leti nga pimekaka.

Kambe, mhaka ya genius yi humelerile emahlweni ka tithiyori ta vutlhari ta manguva lawa, naswona ekusunguleni a yi fambelanisiwa na nkongomiso wa moya kumbe wa misava yin’wana ku tlula vutlhari. A swi nga si tshama swi fambisana na vutlhari, tani hi leswi ku amukela ka Socrates ku pfumala vutivi ka yena n’wini (nchumu lowu AI yi nga kotiki ku wu endla hi ndlela) a ku tlangeriwa tani hi xivumbeko xa vutlhari - ku titsongahata ka yena, ku twisisa, na vuswikoti byo kanakana swinene.

Enkarhini wa Vukreste, vutlhari a byi hlangana ni vumoya, tanihi leswi vakwetsimi va swihundla a va lava vun’we ni Xikwembu. Tinhlayo leti a ti pfumela eka mintiyiso leyi dzikeke leyi nga twisisiwiki hi vutlhari, leyi fikeleleka hi ku hlangana ka Xikwembu kumbe minkarhi ya ntsako lowukulu.

A ku ri ku fikela eka The Enlightenment Movement hi lembe xidzana ra vu-18 laha rito Genius ri nga tshinela swinene na ndlela leyi hi ri twisisaka ha yona namuntlha, ri cinca ku kongomisa ka rona ku suka eka ku endzela ka Xikwembu ku ya eka vutumbuluxi bya munhu hi xiyexe. Immanuel Kant u kandziyise leswaku vutlhari bya ntiyiso byi tumbuluxe vutshila lebyi hundzulaka hi ku huhuteriwa, ku nga ri ku tekelela kumbe ku namarhela milawu. Eka Kant, vutlhari a byi nga ri bya vutshila bya vutshila kambe a byi ri bya ku sungula—vuswikoti byo vumba tindlela letintshwa ni ku hlamusela hi vuntshwa mindzilakano ya ku humelela ka vanhu.

Ntlawa wa Romantic wu tlhele wu tlakusa mianakanyo ya vutlhari, wu yi tlangela tanihi ku kombisiwa lokukulu ka mintiyiso ya vanhu hi ku tirhisa ku twisisa ni ku huhuteriwa. Eka vona, vutlhari a ku nga ri mfanelo ya munhu hi xiyexe ntsena kambe a ku ri matimba lama hlanganisaka vumunhu ni mintiyiso leyi dzikeke, ya misava hinkwayo.

Ku ya emahlweni hi lembe xidzana ra vu-20, vanhu vo fana na Albert Einstein, Kurt Gödel, John von Neumann na J. Robert Oppenheimer a va tlangeriwa tanihi tintlhari ta sayense, ku nga ri ntsena hikwalaho ka ku humelela ka vona loku nga tolovelekangiki ka vutlhari kambe hikwalaho ka vuswikoti bya vona byo ehleketa hi ndlela leyi twisisekaka ni hi vutshila hi tindlela leti vumbeke hi vuntshwa bya hina ku twisisa misava. Ntirho wa vona hakanyingi a wu vonaka wu huma eka ku twisisa loku lavaka ku va ka xihundla, mfanelo leyi a yi va ringanisa ni mianakanyo ya Rhoma ya vutlhari tanihi matimba lama nga pimekiki lama kotaka ku fikelela ku tlula swipimelo swa ku twisiseka ka xivumbeko.

Tani hileswi swi tolovelekeke eka sayense ya manguva lawa, leyi lavaka ku hlawula na ku pima hinkwaswo, vunyingi bya hina hi susiwile eka ku hlawuriwa tani hi ‘genius’ naswona hi sale hi tivula “vutlhari” hi xitalo. Naswona eka swipimelo swa vutlhari leswi nga pimekaka swo fana na rivilo, na swintshuxo swo hambana — AI yi tshame yi hi tlula.

Naswona eka malembe ya 20 lama hundzeke, tifilimi to fana na A Space Odyssey , iRobot , na The Terminator ti nyikele ku vhumbha loku khomaka ka vumundzuku laha AI yi tshovaka minongonoko ya yona naswona yi nga ha hlulaka vumunhu. Xitlhokovetselo lexi xi hlohlotele mavonelo ya ntumbuluko kambe ya mavunwa khale swinene switirhisiwa swo fana na ChatGPT swi nga si nghenisiwa hambi ku ri eka vaaki. Ku fanekisela ka hina ka ndhavuko ka AI a ku hi pfala mahlo ntsena eka ku koteka ka leswaku vanhu va nga ha tlula AI hi tindlela to karhi kambe ku tlhele ku hlamusela AI ka ha ri na nkarhi tanihi leyi hi ntumbuluko yi tlakukeke eka hina.

Ndza tiyiseka leswaku a hi mina ntsena loyi hi ntumbuluko a tikumeke a ri karhi a teka xitulu xa mukhandziyi entirhweni kasi AI yi teka vhilwa, yi ehleketa leswaku, “Swa antswa hi ndlela leyi.”

A hi tali ku ehleketa hi vutlhari lebyi hi nga byi tisaka etafuleni hikuva a hi si tshama hi tivona hi ri tintlhari. Nakona kumbexana, hi tlhelo ra sayense, a hi tano. Kambe loko vutlhari a byi langutiwa tanihi spectrum ematshan’weni ya binary (hilaha swilo swo tala swi kombisiwaka hakona hi ku andza), vanhu kumbexana a va ta tshama ekule ni spectrum yoleyo ku tlula AI

Phela, ku nga khathariseki leswaku tialgorithm ti va ta xiyimo xa le henhla ku fikela kwihi eka ku anakanya, ku tlhantlha swiphiqo, kumbe ku pakanisa, ti tshama ti bohiwile hi tipharamitha leti hlamuseriweke ka ha ri emahlweni, na milawu loko ti ri karhi ti tirha ntsena endzeni ka swivumbeko leswi tolovelekeke leswi nga kotiki ku hlayela mahanyelo, ku twisisa, ku huhuteriwa na ku paluxa.

Minkarhi leyi endlaka leswaku genius yi vonaka yi koteka kusuka eka AI yinga voniwa kusuka eka swiviko swa vuhangalasi bya mahungu mayelana na AI hallucinations - loko AI yi endla mahungu lawa ya vonakaka ya ri ntiyiso. Hi xikombiso, xihloko lexi xi vulavula hi xitori xa ndlela leyi ku vona swilo hi mahlo ya mianakanyo swa AI swi vuyeleke ha yona eka vativi va sayense hi ku humesa mianakanyo leyi nga khorwisiki swinene kambe ya novhele (ya vutlhari) ku langutana ni mintlhontlho, ku fana ni ku dizayina timolekhuli letintshwa hi ku helela.

Hambiswiritano, ku vona swilo hi mahlo ya mianakanyo hi AI a hi nchumu handle ka xihoxo lexi nga lawuriwiki naswona lexi nga endliwaka hi vomu. I serendipity yo tsakisa hi xitalo, naswona a yi nge hlamuseriwa tanihi genius.

Naswona xana AGI (vutlhari bya xiringanyeto bya muchini lowu nga na vuswikoti byo twisisa kumbe ku dyondza ntirho wihi na wihi wa vutlhari lowu munhu a nga wu endlaka) a wu fanelanga ku tekiwa tanihi vutlhari?

A hi swona hakunene. AI yisungule kusunguriwa tani hi ndzayo ya swa tidyondzo hiva 1950s eka Dartmouth Summer Research Project eka Artificial Intelligence laha vatekaxiave ava kongomisa eka ku tumbuluxa michini leyi kotaka ku tekelela mintirho ya vutivi bya vanhu yofana na ku anakanyisisa, ku dyondza, na ku tlhantlha swiphiqo. AGI i yin’wana ntsena ya masungulo lama hlamuseriweke ka ha ri emahlweni ya AI leyi yaka emahlweni yi hluvukisiwa.

Kumbexana vanhu va yi tsakela swinene AI hikwalaho ka ndlela leyi yi nga tlhariheke swinene ha yona handle ka ku koteka ka leswaku yi va xiphukuphuku. Naswona swi kahle hi ku hetiseka ku tsakela AI, tani hi leswi yi yimeke tani hi vutumbuluxi bya vutlhari bya vumunhu—ku humelela loku nga tshembisiki ka muxaka wa hina.

Hambi endzhaku ko hlaya hinkwaswo leswi, u nga ha kanakana ku pfumela leswaku u ‘genius’ ku tlula AI, ngopfu-ngopfu loko u ri muyimeri lonkulu wa sayense loyi a ku byeleke leswaku a wu tano. Kumbe swi nga ha va hikuva rito leri ri tlakusa ku nga tsaki loku humaka eka nhlamuselo ya miehleketo leyikulu leyi tlhontlhaka mimpimanyeto ya vaaki. Vanhu vo fana ni vakwetsimi va le malembeni ya le xikarhi na Socrates hakanyingi a va voniwa va ri ni khombo, tanihi leswi a va ala mintsombano ya vaaki naswona minkarhi yin’wana a va langutana ni ku dlayiwa hikwalaho ka ku kaneta ka vona. Leswi swi kombisa ntsena ndlela leyi vutlhari bya hina byi nga vaka ni matimba ha yona.

Kambe Genius a hi xikambelo xa xikambelo, kumbe mfanelo leyi nga pimiwa. Vutlhari a hi ntirho wa ku twisisa kambe ematshan’weni ya sweswo i ku hlangana ko hlawuleka ka vutshila byo tumbuluxa, ku twisisa ni ku twisisa loku tlulaka vuswikoti bya vutlhari lebyi nga si swekiwaka . Hambileswi mintirho ya ku twisisa yo tanihi ku tsundzuka, ku anakanya ni ku tlhantlha swiphiqo yi nga swiphemu swa nkoka swa vutlhari, vutlhari byi tirha eka xiyimo xa le henhla—lebyi tivekaka hi vuswikoti byo vona ku hlangana, ku tlhontlha mintwanano ni ku tumbuluxa mianakanyo leyi hundzulaka. I xikombiso xa vusunguri na xivono lexi nga hungutiwiki eka maendlelo ya miehleketo lama pimiwaka, tanihileswi xi katsaka timfanelo ta ku hlohloteriwa, ku twala ka mintlhaveko, na vuswikoti byo tumbuluxa swilo leswintshwa hi tindlela leti kanetaka nhlamuselo ya vutivi ntsena.

Vutlhari byi sungula tanihi ntlhaveko wo koma hi nkarhi wa maendlelo ya hina yo tlhantlha swiphiqo ni ku anakanya—nkarhi wa ntumbuluko wa ku kanakana lowu hlevetela, “kambe,” “ku vuriwa yini loko,” “ha yini ku nga ri?” kumbe “xana swi nga endleka?”

I vutlhari lebyi hi byoxe—vuswikoti bya hina byo lavisisa ni ku kanakana hi ndlela leyi twisisekaka ku tlula xivangelo—leswi hi swi tshikaka hi ku cincana hi tindlela to koma leti endliweke hi AI.

Ndzi tsarile xitori lexi ku avelana hilaha ndzi ti tekela ehansi hakona na ku tlula mpimo AI, hi ntshembo wa leswaku a wu nge endli xihoxo lexi fanaka. Tanihi leswi ku nga riki na buku ya ndlela yo tirhisa AI hi ndlela leyinene, naswona a ku na nkongomiso wa ndlela yo ringanisela vutlhari bya hina ni bya AI

Tanihi leswi AI yi hundzukeke xitirho lexi fikelelaka eka mani na mani la nga ehenhla ka malembe ya 13, ku titlhontlha swi hundzuke ntlhontlho hi koxe, hi tindlela to koma to tala leti ringaka leti nga emavokweni ya hina.

Kambe kumbexana, ntsendze loko hi twisisa leswi hi hambanisaka ni thekinoloji leyi, hi nga papalata ku hela matimba ni ku loloha leswi yisaka eku titshegeni ngopfu hi yona.

Leswi sweswi u tivaka hi vuswikoti bya vutlhari lebyi nga ni vanhu ntsena lebyi nga endzeni ka wena—vuswikoti lebyi nga eku heleni hi ku cincana ni tindlela to koma—xana u ta byi lulamisa njhani?